Δότες οργάνων με το ζόρι;;;;;;;;

Ριζικές αλλαγές στο προσχέδιο νόμου - θα επιτρέπεται αφαίρεση οργάνων και χωρίς τη συγκατάθεση της οικογένειας

Προσχέδιο νόμου Δωρεά και μεταμόσχευση οργάνων και άλλες διατάξεις

ΔΟΤΕΣ ΟΡΓΑΝΩΝ ΜΕ ΤΟ ΖΟΡΙ Γ.ΖΕΡΒΟΣ 31-3-2011

Kαθυστερούσα να συνέλθω και βιάστηκαν να με... τελειώσουν

ΤΙ ΘΑ ΘΕΛΑΜΕ ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ «ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΘΑΝΑΤΟ»

του κ. Αθανασίου Β. Αβραμίδη, καρδιολόγου, Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών

Μεταμοσχεύσεις:

Λύση ή πρόβλημα; π. Κων.Στρατηγόπουλος

Κριτική στο βιβλίο του ιατρού Κυπριανού Χριστοδουλίδη,

με ομώνυμο τίτλο από τις εκδόσεις ΥΠΑΚΟΗ

ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΤΕΛΟΣ Ο ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ;
Γράφει ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γ. ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗΣ
Αναπληρωτής καθηγητής Α.Π.Θ, διευθυντής του Εργαστηρίου Πυρηνικής Ιατρικής του Ιατρικού Τμήματος του Α.Π.Θ., ΓΠΝ Θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο».

Μπορούν να θεμελιωθούν θεολογικά οι μεταμοσχεύσεις στο χωρίο '...εγώ ειμι ο ποιμήν ο καλός.

 Ο ποιμήν ο καλός την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ των προβάτων

(Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, Κεφ. 10, Στ. 11);

π. Κων/νος Στρατηγόπουλος

Ο λεγόμενος «εγκεφαλικός θάνατος»
 σχόλια σε μία ημερίδα Αθ. Αβραμίδης,

Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Δωρεά Οργάνων. Μύθοι και Πραγματικότητα
 π. Κων. Στρατηγόπουλος

Επιστημονική Θεώρηση του εγκεφαλικού θανάτου
Του Σεραφείμ Νανά, Επίκ. Καθηγητού Ενταντικής Θεραπείας
Ιατρική Σχολή του Εθνικού  και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ
&
ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ
Συνομιλία του π. Γ.Δ. Μεταλληνού,
στον Αγ. Αντύπα, στο Γουδί Αττικής

Θέμα : Ἐκκλησία καὶ Μεταμοσχεύσεις
Πρεσβυτέρου Στέφανου Στεφόπουλου

Ἐφημέριου Ι.Ν. Ἁγίου Δημητρίου Ἀμπελοκήπων

Πατερική Θεολογία και Μεταμοσχεύσεις
Ομιλία του π. Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου την 17/3/2001

Ἡ Παγίδα τῆς Δωρεᾶς ὀργάνων καί ἡ ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας

Του πρεσβυτέρου Εὐθυμίου Μουζακίτη ἐφημερίου

 Ἱ.Ν. Ἁγ. Κοσμᾶ Αἰτωλοῦ Ἀμαρουσίου

Δωρεά οργάνων από «εγκεφαλικά νεκρούς»: θεάρεστη πράξη αγάπης ή πλάνη της «Νέας Εποχής»;

Ελένη Ανδρουλάκη

Απομυθοποίηση των μεταμοσχεύσεων

Εκπομπή στο ραδιοφωνικό σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος, 'Ράδιο Παράγκα' του π. Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου με την συμμετοχή θεολόγων, ιατρών και νομικών, την 11/3/2001

Σημείωση: Θεωρούμε πως στην συγκεκριμένη εκπομπή -αν και πραγματοποιήθηκε το 2001- αναλύεται επαρκώς ο προβληματισμός για τον εγκεφαλικό 'θάνατο' και η σχέση του με τις μεταμοσχεύσεις. Ο ακροατή της εκπομπής θα είναι καλό να γνωρίζει πως όταν πραγματοποιήθηκε η συγκεκριμένη εκπομπή, η Ιερά Σύνοδος δεν είχε πάρει ακόμα απόφαση για το ζήτημα των μεταμοσχεύσεων. Σήμερα είναι γνωστό πως η Ι.Σ. της Εκκλησίας της Ελλάδος αποφάσισε ότι δεν υπάρχει πρόβλημα στην δωρεά οργάνων από τους πιστούς.

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ - «ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΝΕΚΡΟΙ» ΔΟΤΕΣ

ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΑΓΙΩΝ ΓΕΡΟΝΤΩΝ:

ΠΑΪΣΙΟΥ - ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ - ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ

ΤοΥ Αγιορείτη Μοναχού Ησαία

Περί μεταμόσχευσης…
Αρχ. Σωφρόνιος Σαχάρωφ


…διαβάζω περισσότερο και βρήκα μάλιστα δυνάμεις να γράψω και μερικά γράμματα. Γενικά τα γράμματα έγιναν για μένα ένας εφιάλτης. Δυστυχώς, από μένα και σε αυτή την κατάσταση που βρίσκομαι, οι άνθρωποι περιμένουν γράμματα γεμάτα προσοχή και κα¬τανόηση. Ο καθένας περιμένει αυτό, ανεξάρτητα από τα ενδιαφέροντά του, τη θέση του ή την κατάστασή του. Προ πολλού έθεσα ως στόχο μου να έχω τέτοια γνώση του αν¬θρώπου, για να μπορώ πραγματικά να εισδύω στα βιώμα¬τα του καθενός, ώστε να είμαι σε θέση να μοιράζομαι πραγματικά τα παθήματά του. Στην περίπτωση αυτή δη¬μιουργείται η ακόλουθη εικόνα:
Είναι αδύνατο να εννοήσω τι συμβαίνει, αν εισέρχομαι στην καρδιά -του άλλου αν-θρώπου ή τον δέχομαι στη δική μου καρδιά. Εσύ πώς το βλέπεις αυτό; Τί είναι πιο σωστό να πούμε; Ίσως, όταν γί¬νεται λόγος όχι για εκείνο που "βλέπει" ο χειρούργος -δη¬λαδή απλώς ένα κομμάτι σάρκας, έναν από τους μυς-, αλλά για το πραγματικό κέντρο της υπάρξεώς μας, αποδεικνύεται ότι η καρδιά μας σε όχι μικρότερον βαθμό αλλά ίσως και σε ακόμη μεγαλύτερο υπερβαίνει τα όρια αυτού του κόσμου, υπερβαίνει αυτό το επίπεδο. Και "εκεί", στο υπερκόσμιο επίπεδο, στην κίνηση της αγάπης, οι άν¬θρωποι γίνονται τόσο οικείοι, ώστε να εξαφανίζονται τα "σύνορα" μεταξύ τους. Με την ευκαιρία αυτή θα σου πω ότι με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο είμαι εναντίον της μεταμοσχεύσεως της καρδιάς. Εκτός των άλλων, η πράξη αυτή βρίσκεται σχεδόν πάντοτε στα όρια του φόνου του δότη. Ιδιαίτερα κατά τους τελευταίους καιρούς το πιο "ε¬πιτυχημένο", από ιατρική άποψη, πείραμα έγινε στη Νό¬τια Αφρική. Θυμάμαι την παρακάτω ιστορία: Κάποιος που δεν πίστευε περιγράφοντας ζεστά και γλαφυρά έλεγε ότι είδε πολλούς ναούς, αριστουργήματα αρχιτεκτονικής, πλήθος υπέροχων θρησκευτικών πινάκων, άκουσε πολύ ελκυστική μουσική, αλλά δεν είδε τον Θεό... Και ένας γέ¬ρος χειρουργός του απάντησε ότι αυτός ο ίδιος κατά τη διάρκεια της ζωής του έκανε πολλές εγχειρήσεις, άνοιξε με το τρυπάνι κρανία, και είδε γυμνό τον εγκέφαλο- επί¬σης άνοιξε τα στήθη των ανθρώπων, και είδε γυμνές τις καρδιές, αλλά ούτε μία φορά δεν κατόρθωσε να δει στους «μυς» αυτούς ούτε σκέψη ούτε αισθήματα... Έτσι λοιπόν ο μεγαλοφυής αυτός χειρουργός στην καρδιά του ανθρώ¬που τίποτε άλλο δεν είδε παρά μόνο κάποιον μυ... Τον έδειξε σε όσους ήταν μαζί του κατά την εγχείρηση, όταν αυτός ο μυς ακόμη «παλλόταν» ως ζωντανός! Καταλαβαί¬νεις το πράγμα αυτό;
Εγώ όμως θέλω να το βλέπω αυτό ως εξής: Ο άνθρω¬πος κατά την εξωτερική μορφή του σώματός του δεν είναι ακόμη πάντοτε αυθεντικά Ανθρωπος. Και όταν γίνεται λόγος για τον «ζωολογικό κήπο», τότε μπορούν να επιτρα¬πούν τέτοιες εγχειρήσεις. Ίσως σου φανεί σκληρός αυτός ο λόγος. Αλλά εγώ πνίγομαι αληθινά μέχρι φρίκης από την εικόνα της επικαιρότητάς μας, δηλαδή από τους ατέ¬λειωτους φοβερούς εκβιασμούς, τους φόνους, που είναι αδύνατο να δεις ακόμη και στον κόσμο των άγριων θηρίων. Και αυτό είναι άραγε ο Ανθρωπος, η κορωνίδα της δημι-ουργίας; Γέρασα πια, αλλά δεν βλέπω να γίνεται η αν¬θρωπότητα έστω και λίγο πιο "ανθρώπινη".


(Από το βιβλίο «ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ», Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου, Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας, 2009, μετάφραση από τα ρωσικά Αρχιμ. Ζαχαρίας, Γράμμα με ημερομηνία 11/3/1968, σελ. 291-292)

ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Κ. Γ. Καρακατσάνης Αναπληρωτής Καθηγητής Πυρηνικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ., Διευθυν¬τής του Τμήματος Πυρηνικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ. και «Ιπποκράτειο» Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης.

- Ι. Ν. Τσανάκας Αναπληρωτής Καθηγητής Παιδιατρικής Πνευμονολογίας, Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ., και «Ιπποκράτειο» Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης.

Εμπορία οργάνων στον πόλεμο του Κοσσόβου

Το «Κουτί της Πανδώρας» ανοίγει για ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα των σύγχρονων πολέμων.

Το Κόσσοβο είναι το αποτέλεσμα ενός πολέμου, το 1999 και ενός έρωτα. Του πολιτικού έρωτα των ΗΠΑ και των συμμάχων της, προς τους Αλβανούς του Κοσσόβου.Το Κόσσοβο παρά τις αντιδράσεις αυτονομήθηκε. Η πολιτική ηγεσία του Κοσσόβου, είναι οι παλιοί πολέμαρχου του UCK. Ακόμη και στις ΝΑΤΟικές εκθέσεις, εμφανίζονται ως μια ομάδα με άνομες ενέργειες. Εγκλήματα πολέμου, εμπόριο όπλων και ναρκωτικών.

Στη διάρκεια του πολέμου το 1999, ομάδες του UCK σκότωναν αμάχους...

στο Κόσσοβο, τους αφαιρούσαν τα όργανα και τα πουλούσαν. Το «κίτρινο σπίτι», το σύμβολο της φρίκης, ανοίγει την πόρτα του στην αλήθεια.

Ο αρχηγός του UCK και νυν πρωθυπουργός του Κοσσόβου απαντά στις κατηγορίες που τον θέλουν αρχηγό μιας εγκληματικής ομάδας που εμπορευόταν ανθρώπινα όργανα.

Το ένοχο μυστικό του ΟΗΕ αποκαλύπτεται. Οι απόρρητες εκθέσεις που αποδεικνύουν πως ο ΟΗΕ ήξερε, βγαίνουν από το «Κουτί της Πανδώρας».

Πραγματοποίησαν μεταμόσχευση οι άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός;
Κωνσταντίνος Καρακατσάνης, αναπληρωτής καθηγητής και διευθυντής του Εργαστηρίου Πυρηνικής Ιατρικής, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
(Επιστολή προς το περιοδικό "ΘΕΟΔΡΟΜΙΑ")

Αιδεσιμολογιώτατε π. Θεόδωρε, ευλογείτε,

Στο τεύχος 4 του Περιοδικού Θεοδρομία του έτους 2008 δημοσιεύθηκε άρθρο του συναδέλφου κ. Αθανασίου Αβραμίδη με τίτλο: «Μύθος ή θαύμα; Η μεταμόσχευση τον μαύρου ποδιού υπό των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού», σελ. 524-529.
Στο προαναφερθέν άρθρο του ο κ. Αβραμίδης αναφέρεται, στη Δ' ενότητα, σε ημέτερο πόνημα στο οποίο αναγράφονται ορισμένες πλη¬ροφορίες για το αναφερόμενο αυτό «θαύμα». Προς πληρέστερη ενη¬μέρωση των αξιότιμων αναγνωστών σας, σχετικώς προς το «θαύμα» αυτό, επιθυμώ να προσθέσω τα ακόλουθα:


1. Εξ όσων γνωρίζω, όλοι οι συγγράψαντες ή ασχοληθέντες με το αναφερόμενο αυτό «θαύμα» στον ελλαδικό χώρο εχρησιμοποίησαν ως αναφορά το άρθρο του χειρουργού κ. Β. Κέκη, «Οι άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός, Η πρώτη Μεταμόσχευση», Σύγχρονη Ιατρική Ενημέρω¬ση, Ιανουάριος-Μάρτιος, 2002, τ. 5, σελ. 77-82. Το άρθρο αυτό, μεταγλωττισμένο στη δημοτική, αναδημοσιεύθηκε στο Περιοδικό Φωτεινή Γραμμή (τ. Απριλίου-Μαΐου 2004).

2. Ασχοληθείς επί δεκαετία και πλέον -επί ιατρικού και θεολογικού επιπέδου- με το θέμα του «εγκεφαλικού θανάτου» και των μεταμοσχεύ¬σεων ζωτικών οργάνων, ουδαμού ανεύρον τοιούτον «θαύμα». Εμελέτησα, λοιπόν, το άρθρο του κ. Β. Κέκη και ανεύρον τις (επτά από τις εννέα -δεν ανεύρον δημοσίευμα μιας ημερήσιας εφημερίδος και ενός γενικού περιεχομένου περιοδικού, «Επίκαιρα») βιβλιογραφικές ανα¬φορές -μεταξύ των οποίων μία σε βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου του Λονδίνου και μία σε Πανεπιστήμιο της Τυβίγγης- στις οποίες το άρθρο αυτό παρέπεμπε. Το εντυπωσιακό συμπέρασμα της εκτεταμένης αυτής αναζητήσεως ήτο ότι εις ουδεμίαν εκ των επτά βιβλιογραφικών ανα¬φορών του κ. Β. Κέκη ανεγράφετο τοιούτον «θαύμα».

3. Μετά την εκ δευτέρου δημοσίευση του άρθρου του κ. Β. Κέκη στο Περιοδικό «Φωτεινή Γραμμή» -και ενώ είχε υπάρξει, προ τριετίας, επικοινωνία με τον κ. Κέκη για το θέμα αυτό, χωρίς ουδεμία απάντηση εκ μέρους του- απέστειλα στο Περιοδικό αυτό την ακόλουθη συνημμένη επιστολή, η οποία εδημοσιεύθη στο 21ο τεύχος (Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου) του έτους 2004, σελ. 88-89.
Μετά τα ανωτέρω, σεβαστέ π. Θεόδωρε, έχω την ταπεινή γνώμη ότι όσοι εχρησιμοποίησαν το άρθρο του κ. Β. Κέκη ως την βασική των αναφορά, καθώς και οι αξιότιμοι αναγνώστες σας, μπορούν να έχουν πλέον επαρκείς πληροφορίες, τις οποίες -εάν κρίνετε σκόπιμο- μπο¬ρείτε να δημοσιεύσετε, ώστε να εξαγάγουν τα συμπεράσματά των. Με βαθύ σεβασμό ασπάζομαι την τιμίαν δεξιάν σας

Κωνσταντίνος Γ. Καρακατσάνης


Η ΑΠΟΣΤΑΛΕΙΣΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΦΩΤΕΙΝΗ ΓΡΑΜΜΗ»
Θεσσαλονίκη 13 Ιουλίου 2004


Αγαπητέ κ. Αναγνωστόπουλε,

Γνωστοί μου από την Αθήνα μου έστειλαν πρόσφατα φωτοτυπία ενός δημοσιεύματος του Περιοδικού σας, «Φωτεινή Γραμμή», με τίτλο «Οι Αγιοι Κοσμάς και Δαμιανός. Η πρώτη μεταμόσχευσις», του Αμ. Επίκ. Καθηγητού Χειρουργικής, κ. Βασ. Κέκη.
Επειδή το θέμα που πραγματεύεται το προαναφερθέν άρθρο έχει σχέση και με την ακρίβεια της πίστης της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας, αλλά και με ιατρικές πρακτικές που εφαρμόζονται σήμερα, θα παρακαλούσα να δημοσιεύσετε την παρούσα μου επιστολή για ορθή και αντικειμενική ενημέρωση των αξιότιμων αναγνωστών του Περιοδι¬κού σας.
Το προαναφερθέν άρθρο του κ. Β. Κέκη δημοσιεύθηκε, ακριβώς το ίδιο (με μόνη διαφοροποίηση το γεγονός ότι η γλώσσα στην οποία γράφηκε το άρθρο αυτό ήταν η δημοτική) στο Περιοδικό «Σύγχρονη Ιατρική Ενημέρωση» (Έκδοση «Όμιλος Ιατρικού Αθηνών»), τεύχος 5, Ιανουάριος-Μάρτιος 2002, με τίτλο «Κοσμάς και Δαμιανός - Η πρώτη μεταμόσχευση», σελ. 77-82. Σημειωτέον ότι, παρά τις έγγραφες οδηγίες του προαναφερθέντος Περιοδικού («Στο κείμενο θα αναφέρεται με α¬ριθμούς το βιβλιογραφικό λήμμα. Όλοι δε οι αναφερόμενοι συγγραφείς στο κείμενο να αντιστοιχούν στη βιβλιογραφία που το συνοδεύει και τανάπαλιν»), ο κ. συνάδελφος ουδεμία παραπομπή αναφέρει μέσα στο κείμενο του άρθρου του, αλλά περιορίζεται στην ομαδική παράθεση εννέα βιβλιογραφικών παραπομπών (μία εκ των οποίων αφορά δημοσίευ¬μα της Αθηναϊκής εφημερίδας «Ελεύθερος Κόσμος» του 1969 και μία δημοσίευμα στο περιοδικό «Επίκαιρα» του έτους 1970) μετά το πέρας του κειμένου του άρθρου.
Ασχολούμενοι επί σειράν ετών με τα θέματα των μεταμοσχεύσεων οργάνων δεν είχαμε βρει στις Ορθόδοξες πηγές πληροφορία γι' αυτό το αναφερόμενο θαύμα των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού, ότι δηλαδή οι Αγιοι απέκοψαν, μεταβάντες στο νεκροταφείο, την κνήμη ενός Μαυριτανού που είχε πεθάνει την ίδια ημέρα και την μετεμόσχευσαν στο πόδι ασθενούς, ο οποίος έπασχε από γάγγραινα ή, κατ' άλλους, από καρκίνο.
Με αφορμή λοιπόν το άρθρο του κ. Κέκη, ερευνήσαμε επιμελώς τους Ορθόδοξους Συναξαριστές, δηλαδή του Αγίου Νικόδημου του Αγιορείτου, το μεγάλο 12τομο Συναξαριστή του Ματθαίου Λαγγή και εκείνον του Μητροπολίτου πρ. Λεοντοπόλεως, κ.κ. Σωφρονίου Ευστρατιάδου. Ακόμη ερωτήσαμε τους αρμόδιους μοναχούς των Ιερών Μονών Βατοπεδίου και Ιβήρων του Αγίου Όρους. Ουδαμού ανευρέθη πληροφορία για τέτοιο θαύμα των Αγίων Αναργύρων.
Κατόπιν τούτου αναζητήσαμε τις βιβλιογραφικές αναφορές του προαναφερθέντος άρθρου του κ. Κέκη, και κυρίως τις θεολογικές εξ αυτών. Η αναφορά 3 αφορά τον προαναφερθέντα Συναξαριστή του Μητροπολίτου, πρώην Λεοντοπόλεως, Ευστρατιάδου Σ., η αναφορά 8, αφορά μία θρησκευτική εγκυκλοπαίδεια του έτους 1909, στα Αγγλι¬κά, την οποία βρήκαμε στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, ενώ η αναφορά 1 αφορά σε κάποιον Συναξαριστή, Δυτικής προέλευσης, στα Αγγλι¬κά, ο οποίος εξεδόθη το 1914 στο Εδιμβούργο. Τον τόμο του Συναξαριστού αυτού δανειστήκαμε από το Πανεπιστήμιο της Τυβίγγης. Εις ουδεμία από τις προαναφερθείσες αναφορές του κ. Κέκη ανα¬γράφεται ο,τιδήποτε για το αναφερόμενο αυτό θαύμα.
Περαιτέρω, ο κ. Κέκης αναγράφει με εσφαλμένα στοιχεία άλλες δύο αναφορές. Στην αναφορά 6 οι σελίδες είναι 387-410 και όχι 384 και, το σπουδαιότερο, ομοίως ουδέν αναγράφεται για το θαύμα αυτό, ενώ στην αναφορά 7, "Religion and Medicine" του 1962, σελ. 39 ο συγγραφεύς πραγματεύεται άλλο θέμα (τις θεωρίες περί θεραπείας κάποιας κυρίας Eddy).
Ερευνήσαντες περαιτέρω το θέμα, διαπιστώσαμε ότι σε ιατρικό βι¬βλίο του 1984 με τίτλο "Famous Operations" του Harold Ellis, Harwal publishing co. Media pa., αναγράφεται παραλλαγή του θαύματος αυτού με σχόλιο του συγγραφέα "story… you may or may not believe", δηλαδή «ιστορία... που μπορεί να την πιστεύετε ή όχι». Περαιτέρω, σε επικοινωνία μας με την Ι. Μονή Σίμωνος Πέτρα, στο Αγιον Όρος, πληροφορηθήκαμε ότι υπάρχει σε Δυτικό κείμενο του 14ου-15ου αιώνος εξιστόρηση παρό¬μοιου θαύματος από την οποία εμπνεύσθηκαν προφανώς οι διάφοροι Δυτικοί καλλιτέχνες το θέμα των πολλών πινάκων με το αναφερόμενο αυτό θαύμα.
Σημειωτέον ότι, πριν να προβούμε στην αναζήτηση των βιβλιογραφικών αναφορών, είχαμε τηλεφωνήσει στον κ. Β. Κέκη, το καλοκαίρι του 2002, με αφορμή το σχετικό άρθρο του, ο οποίος μας είχε υποσχεθεί ό¬τι θα αναζητούσε στο αρχείο του και θα μας έστελνε τις βιβλιογραφικές αναφορές του προαναφερθέντος άρθρου του. Μετά μακρά αναμονή, ουδέν ελάβαμε. Κατόπιν τούτου, αφού συλλέξαμε όλες τις σχετικές πληροφορίες από τις προαναφερθείσες αναφορές, τις κοινοποιήσαμε με επιστολή στο συνάδελφο κ. Β. Κέκη, την οποία υπέγραψαν έξι Πανε¬πιστημιακοί και δύο Νοσοκομειακοί ιατροί, το Σεπτέμβριο του έτους 2002.
Το έτος 2001 στον Ιερό Ναό Αγίων Κοσμά και Δαμιανού, στη Βέ¬ροια, αγιογραφήθηκε εικόνα, βυζαντινής τεχνοτροπίας, η οποία απει¬κονίζει το εν λόγω θαύμα. Τον Σεπτέμβριο του έτους 2002 στείλαμε την ίδια επιστολή στον προϊστάμενο του Ιερού αυτού Ναού και τον ρωτούσαμε με βάση ποια πληροφορία Ορθόδοξου Συναξαριστού προέ¬βη στην εικονογράφηση αυτού του αναφερόμενου θαύματος.
Μέχρι σήμερα, μετά παρέλευση σχεδόν διετίας, ούτε ο κ. Κέκης ούτε ο προϊστάμενος του προαναφερθέντος Ιερού Ναού μας έχουν απαντήσει.
Ομολογούμε, οπωσδήποτε, ότι αισθανθήκαμε έκπληξη, όταν μετά από όλα τα γεγονότα, τα οποία είχαν προηγηθή, και την ενημέρωση που έγινε στον κ. Κέκη ότι δεν αναγράφεται τέτοιο θαύμα σε Ορθό¬δοξες πηγές, εκείνος αποφάσισε πρόσφατα να σας δώσει προς δημο¬σίευση το ίδιο προαναφερθέν άρθρο του, το οποίο έχει δημιουργήσει τόσα προβλήματα.
Ο υπογράφων, όπως όλοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, αποδέχεται τα θαύματα χωρίς να εξετάζει λογικά ή επιστημονικά τον τρόπο επιτέ¬λεσής τους. Στη συγκεκριμένη, όμως περίπτωση υπάρχει μία ιδιαιτε¬ρότητα. Με εσφαλμένη κρίση, το αναφερόμενο αυτό θαύμα έχει χρη¬σιμοποιηθεί ως επιχείρημα από ορισμένους υποστηρικτές των μετα-μοσχεύσεων οργάνων από «εγκεφαλικά νεκρούς».
Φρονούμε ότι το θέμα είναι πολύ σοβαρό για το λόγο ότι η αποδοχή γεγονότων, τα οποία δεν φαίνεται να στηρίζονται στην Ορθόδοξη Παράδοσή μας, είναι δυνατόν να έχει άμεσες επιπτώσεις στην ποιμαντι¬κή, την ανθρωπολογία, ακόμη και στη Θεολογία της Ορθόδοξης Ανα¬τολικής Εκκλησίας μας.

Με τη δέουσα τιμή

Κωνσταντίνος Γ. Καρακατσάνης

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ: ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΙΣ

Υπό Αρχιμ. Λουκά Τσιούτσικα - Πρωτοπρεβυτέρου Στεφάνου Στεφοπούλου - Μοναχού Δαμασκηνού Αγιορείτου


Εγκεφαλικός θάνατος π. Κων. Στρατηγόπουλος
Δολοφονούμε κάποιον
 για να πάρουμε τα όργανά του;

Ακούστε την εκπομπή Ράδιο Παράγκα της 16/5/1993 με τον π. Κωνσταντίνο να συζητά για τον εγκεφαλικό "θάνατο" με την διευθύντρια του Εθν. Κέντρου Ιστοσυμβατότητας του Γεν. Νοσοκ. Αθηνών κα Αικατερίνη Σταυροπούλου, με την πνευμονολόγο & εντατικολόγο κα Ευαγ. Κοντάκη, με τον επιμελητή του Νεφρολογικού τμήματος του Λαϊκού Νοσοκομείου Αθηνών κ. Χαράλαμπο Σταθάκη και τον επιμελητή Καρδιολογίας υπεύθυνο της μονάδος εμφραγμάτων του Νοσοκομείου "Ελπίς" κ. Ευτύχιο Σινιοράκη, πατώντας εδώ (Διάρκεια εκπομπής: 2h 48' 04'').

Τηλεφωνικά παρεμβαίνουν οι: Σπυρ. Δρακόπουλος, χειρουργός υπεύθ. της Μονάδος Μεταμοσχεύσεων & Γεν. Γραμ. της Ελληνικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων, Κυπριανός Χριστοδουλίδης, παθολόγος ιατρός στη Διεύθυνση Νοσοκ. & Κλινικών του ΙΚΑ, Χατζηγιαννάκης, χειρουργός, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων και Ι. Ζαννής, Ιατρός.

1.ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΔΩΡΗΤΕΣ ΟΡΓΑΝΩΝ ; ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ 'ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ'

2.ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ

Του κ. Εμμανουήλ Παναγοπούλου, Αμ. Επ. Καθηγ. Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Βατικανό και εγκεφαλικός θάνατος
Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Αμ. Επ. Καθηγητής Χειρουργικής, Διευθυντής Χειρουργικής ΕΣΥ


Στις 3 Σεπτεμβρίου του 2008, στην επί¬σημη εφημερίδα του Βατικανού, «L’ Osservartore Romano», δημοσιεύθηκε ένα πρωτοσέλιδο άρθρο με τίτλο: I segni della morte. Aquarantanni del rapporto di Harvard (Τα σημεία του θανάτου. 40 χρόνια από την ανακοίνωση του Harvard).
Το άρθρο υπογράφεται από την Lucetta Scaraffia, τακτική συνεργάτιδα της εφημερί-δος, καθηγήτρια Ιστορίας στο πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης, αντιπρόεδρο του Ιταλικού Συνδέσμου για την Επιστήμη και τη Ζωή και μέλος της Εθνικής Ιταλικής Επιτροπής Βιοηθικής.
Στο άρθρο αυτό, η Scaraffia υποστηρίζει ότι ο εγκεφαλικός θάνατος (Ε.Θ.) δεν μπορεί, υπό το φως της σύγχρονης επιστημονικής έρευ¬νας, να θεωρηθεί το τέλος της ζωής. Αυτό που την ανησυχεί είναι το ότι οι ανά¬γκες για όργανα αυξάνονται, οι ιατροί βρίσκονται κάτω από πίεση να μεταθέσουν τη γραμμή που χωρίζει τη ζωή από τον θάνατο, ώστε να μπορέσουν να αντλήσουν όργανα για μεταμόσχευση, σε χρόνο που αυτά θα είναι υγιή και βιώσιμα. Είναι καιρός, υποστηρίζει, να επανεξεταστεί το όλο ζήτημα του Ε.Θ., αφού πολλά μέλη της Ρωμαιοκαθολικής «Εκκλη¬σίας», έχουν διατυπώσει πολλές και σοβαρές επιφυλάξεις και στην πόλη του Βατικανού δεν είναι σε χρήση το πιστοποιητικό του Ε.Θ. Θεωρεί απόδειξη του ότι ο εγκεφαλικά νεκρός δεν είναι όντως νεκρός, τα περιστατικά των εγκεφαλικά νεκρών εγκύων γυναικών, στα οποία με την υποστήριξη της «νεκρής μητέ¬ρας», συνεχίζεται η κύηση για άλλοτε άλλο χρονικό διάστημα. Η αποδοχή του Ε.Θ. εγεί¬ρει πολλά ηθικά ζητήματα και η αποδοχή της παύσης της εγκεφαλικής δραστηριότητας ως θανάτου εξισώνει το ανθρώπινο πρόσωπο με μόνες τις εγκεφαλικές λειτουργίες του και αντιτίθεται στο Ρωμαιοκαθολικό δόγμα, που θέλει την απόλυτη και ολοκληρωτική υπερά¬σπιση της ανθρώπινης ζωής. Κατά την Scaraffia, στην 40ή επέτειο του νέου ορισμού του θανάτου, το θέμα του Ε.Θ. ανοίγει εκ νέου.

Όπως ήταν φυσι¬κό, το άρθρο της Scaraffia ξεσήκωσε μεγάλη θύελλα στο Βατικανό και όχι μόνο. O «Economist» της 4 Οκτωβρίου 2008 ασχολήθηκε εκτενώς, με κύριο άρθρο του στο τμήμα «Science and Technology», ενώ η «Le Monde» της 2-3 Νοεμ-βρίου 2008 φιλοξένησε ανάλυση της Jean Yves Nau, εκδότριας του Science Section της εφημερίδος. Ακόμη η Ιταλική «Corriere della Sera» δημοσίευσε σχόλιο του καθηγητού Marco Ventura, στο φύλλο της 3ης Νοεμβρί¬ου 2008. Το Βατικανό αντέδρασε με αμηχανία και ανησυχία, που προφανώς οφειλόταν και στο ότι το άρθρο της Scaraffia δημοσιεύθηκε δυο μόλις μήνες πριν από την έναρξη Συνε¬δρίου με θέμα: «Ένα δώρο για την ζωή. Εκτιμήσεις για την δωρεά οργάνων».

Το Συνέδριο διοργανωνόταν στις αρχές Νοεμβρίου του 2008, στην πόλη του Βατικα-νού από την Ποντιφική Ακαδημία για τη Ζωή (PAV), τη Διεθνή Ομοσπονδία των Καθο¬λικών Ιατρικών Εταιρειών και το Εθνικό Ιταλικό Κέντρο Μεταμοσχεύσεων (CVT) και στόχο είχε την προβολή και προώθηση της δωρεάς οργάνων και είχε γενναία επιχορήγη¬ση από το Βατικανό.

Η Ρωμαιοκαθολική «Εκκλησία», συνοδοι¬πορούσα με τις περισσότερες δυτικές χώρες, έκανε δεκτό τον Ε.Θ. με επίσημη δήλωση της Ποντιφικής Ακαδημίας Επιστημών (PAS) το 1985 και 1989, ενώ ο πάπας Karol Woytyla, σε ομιλία του στο παγκόσμιο Συνέδριο της Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων, τον Αύγουστο του 2000, επιβεβαίωσε τη θέση του Βατικανού σχετικά με τον Ε.Θ. Όμως η Ποντιφική Ακα¬δημία Επιστημών το 2005 συζήτησε εκ νέου το θέμα των «σημείων του θανάτου». Τα τότε παρόντα μέλη της Ακαδημίας — φιλόσοφοι, νομικοί και νευρολόγοι από διάφορες χώρες — συμφώνησαν ότι ο Ε.Θ. δεν συνιστά τον θάνα¬το του ατόμου και τα κριτήρια του Ε.Θ., μη όντας επιστημονικά αξιόπιστα, πρέπει να εγκαταληφθούν. Το αποτέλεσμα της συνάντη¬σης αυτής σόκαρε τους αξιωματούχους του Βατικανού και ο επίσκοπος Marcelo Sorondo, κοσμήτορας της Ποντιφικής Ακαδημίας Επιστημών, απαγόρευσε τη δημοσιοποίηση των πρακτικών στο site του Βατικανού. Ένας σημαντικός αριθμός από τους συμμετασχόντας, έδωσαν τα κείμενά τους στον εκδοτικό οίκο Rubbettino και το αποτέλεσμα ήταν η έκδοση ενός βιβλίου το 2006 από τον καθηγη¬τή Roberto de Mattei με τον λατινικό τίτλο Finis Vitae. Το βιβλίο εκδόθηκε στα Ιταλικά και στα Αγγλικά και περιείχε 18 κείμενα, τα μισά των οποίων ήταν κείμενα των μελών της Ποντιφικής Ακαδημίας Επιστημών του 2005. Η Ποντιφική Ακαδημία Επιστημών επανήλθε στο θέμα το 2006, αφού απέκλεισε τη συμμετοχή όσων το 2005 είχαν αντιταχθεί στην υιοθέτηση του Ε.Θ., και με δήλωσή της υιοθέτησε εκ νέου τον Ε.Θ. Το 2008, από τον εκδοτικό οίκο Morcelliano, εκδίδεται ένα νέο βιβλίο με τίτλο: «Εγκεφαλικός θάνατος και όργανα μοσχεύματα. Μια ερώτηση νομικής ηθικής» (Brain death and organ transplant. A question of legal ethics). Συγγραφέας του ήταν ο καθηγητής της φιλοσοφίας του δικαί¬ου Paolo Becchi. Τα δύο αυτά βιβλία αποτέλε¬σαν την αφορμή για την επαναφορά της συζή¬τησης για τον Ε.Θ. από την Scaraffia μέσω των στηλών του «L’ Osservartore Romano».

Ο σημερινός πάπας Βενέδικτος XVI ουδέ¬ποτε έθιξε άμεσα το θέμα του Ε.Θ. Όμως το 1991 σε ομιλία του σε συγκέντρωση καρδινα¬λίων με θέμα: «Οι κίνδυνοι απέναντι στη ζωή» είπε: «Η προγεννητική διάγνωση χρησιμο¬ποιείται ως ρουτίνα στην αποκαλούμενη γυναίκα σε κίνδυνο, ώστε να εξαλειφθούν όλα τα έμβρυα με σωματική αναπηρία ή νόσο. Όσα έμβρυα είχαν την τύχη να γεννηθούν με κάποια αναπηρία, κινδυνεύουν να θανατω¬θούν αμέσως μετά τη γέννησή τους ή να στε¬ρηθούν την τροφή και τη βασική φροντίδα. Αργότερα εκείνοι που πέφτουν σε μη ανα¬στρέψιμο κώμα από νόσο ή τραυματισμό, συχνά οδηγούνται στον θάνατο για να ικανο¬ποιήσουν την απαίτηση για όργανα ή χρησι¬μοποιούνται σε ιατρικά πειράματα. Τελικά όταν ο θάνατος φαίνεται να πλησιάζει, πολλοί πέφτουν στον πειρασμό να τον επιταχύνουν μέσω της ευθανασίας».

Η μη αποδοχή του Ε.Θ., κατά τη γνώμη πολλών, θα δημιουργήσει στη Ρωμαιοκαθολι¬κή «Εκκλησία» διπλό πρόβλημα, ηθικό και οικονομικό. Στις ΗΠΑ η Ρωμαιοκαθολική «Εκκλησία» έχει υπό την εποπτεία της 600 περίπου νοσηλευτικά ιδρύματα, στα οποία γίνονται μεταμοσχεύσεις. Η μη αποδοχή του Ε.Θ. σημαίνει ότι τα νοσοκομεία αυτά όχι μόνο θα πρέπει να σταματήσουν τις μεταμο-σχεύσεις, αλλά και να ζητήσουν συγγνώμη για την μέχρι τώρα μεταμοσχευτική τους δραστηριότητα και επιπλέον να στερηθούν μία, πολλών δισεκατομμυρίων δολλαρίων, δραστηριότητα. Έτσι το Βατικανό πίεζε και ανέμενε ο πάπας Βενέδικτος XVI, στην ομιλία του στο Συνέδριο του Νοεμβρίου 2008 για τη δωρεά οργάνων να επιβεβαιώσει τη θέση του Βατικανού για τον Ε.Θ. Όμως ο Πάπας είπε άλλα πράγματα. Υποδεχόμενος τους συνέ¬δρους στις 7 Νοεμβρίου του 2008 είπε μεταξύ άλλων: «...Είναι βοηθητικό να θυμόμαστε ότι τα ατομικά όργανα δεν μπορούν να αφαιρε¬θούν, εκτός ex cadavere, δηλ. από πτώμα, το οποίο διαθέτει τη δική του αξιοπρέπεια, την οποία πρέπει να σεβαστούμε. Στα χρόνια αυτά, η επιστήμη πέτυχε περαιτέρω πρόοδο στην πιστοποίηση του θανάτου. Είναι, επομένως, καλό τα επιτευχθέντα αποτελέσματα να τύχουν της συγκατάθεσης του συνόλου της επιστημονικής κοινότητος, με στόχο την περαιτέρω έρευνα για λύσεις που θα δίνουν βεβαιότητα σε όλα. Σε μια τέτοια περιοχή, όπως αυτή, δεν μπορεί να υπάρξει και η ελά¬χιστη υπόνοια αυθαιρεσίας και όπου η βεβαιό¬τητα δεν έχει επιτευχθεί, η αρχή της προφύ¬λαξης πρέπει να πρυτανεύσει. Αυτό οδηγεί στη χρησιμότητα της προώθησης της έρευνας για να θέσει την κοινή γνώμη ενώπιον της πλέον διαφανούς αλήθειας στις ανθρωπολογι¬κές, κοινωνικές, ηθικές και νομικές συνέπει¬ες της πρακτικής των μεταμοσχεύσεων. Όμως στις περιπτώσεις αυτές, τα ουσιώδη κριτήρια του σεβασμού της ζωής του δότη πρέπει πάντοτε να πρυτανεύουν, ώστε η αφαίρεση των οργάνων να γίνεται μόνο στην περίπτωση του αληθούς θανάτου του δότη...». Η ομιλία του πάπα Βενέδικτου XVI, εμμέσως πλην σαφώς, αναγνώρισε την εγκυρότητα των απόψεων της Scaraffia στον «L’ Osservartore Romano», αλλά και των απόψεων των επιστη¬μόνων της Ποντιφικής Ακαδημίας Επιστη¬μόνων, που το 2005 κατά πλειοψηφία πήραν θέση εναντίον του κριτηρίου του Ε.Θ. Από¬δειξη της ανησυχίας του Βατικανού είναι και το γεγονός ότι ο κοσμήτορας της Ακαδημίας, επίσκοπος Sorondo, που απέτρεψε τη δημο¬σιοποίηση των πρακτικών το 2005, έσπευσε να αναρτήσει στην κορυφή της λίστας των κειμέ¬νων της Ακαδημίας, μόνον τις απόψεις των επιστημόνων εκείνων που συμφώνησαν μαζί του για την αποδοχή του Ε.Θ. το 2006.

Αναμφίβολα, το άρθρο της Lucetta Scaraffia στον «L’ Osservartore Romano» τάραξε τα νερά στο χώρο της Ρωμαιοκαθο¬λικής «Εκκλησίας» και επανέφερε το θέμα της αξιοπιστίας του Ε.Θ.

Στον Ορθόδοξο Ελλαδικό χώρο, το ζήτημα έχει περίπου τεθεί στο περιθώριο και όσοι εκδηλώνουν την αντίθεσή τους στον Ε.Θ. χαρακτηρίζονται σχολαστικιστές και στερού¬μενοι αγάπης. Πάντως ένα είναι βέβαιο. Το θέμα του Ε.Θ. θα παραμείνει ανοιχτό, έως ότου η αλήθεια τελικά λάμψει. Το ερώτημα είναι πόσος χρόνος θα απαιτηθεί ακόμη.



ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΩΡΕΑΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΕ ΔΙΑΡΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΣΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ
Β. Δ. Μ α κ ρ υ π ο ύ λ ι α ς



Ο «εγκεφαλικός θάνατος» δεν είναι θάνατος
Διακήρυξη επιστημόνων




Αληθεύοντες εν αγάπη: Για τον εγκεφαλικό θάνατο και τη δωρεά οργάνων μετά από καρδιακό θάνατο

Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Αμ. Επ. Καθηγητού Χειρουργικής, Διευθυντού Χειρουργικής ΕΣΥ

Το θέμα των μεταμοσχεύσεων είναι ένα πολύ λεπτό και ευαίσθητο ιατρό-κοινωνικό ζήτημα με ηθι¬κές και θεολογικές προεκτάσεις. Η προσέγγισή του απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και ευαισθησία και πρέ¬πει να γίνεται με αγάπη και συμπάθεια προς όλους εκείνους, που η περαιτέρω επιβίωσή τους εξαρτάται από τη μεταμόσχευση ενός συμπαγούς οργάνου (νεφρός, ήπαρ, καρδιά, πνεύμονας) και προς όλους εκείνους, οι οποίοι έχουν ήδη μεταμοσχευθεί. Όμως η «εν αγάπη» προσέγγιση του ζητήματος δεν μπορεί να αγνοεί ή και σκόπιμα να παραβλέπει την «των πραγμάτων αλήθεια», γιατί τότε η αγάπη κατα¬ντά το άλλοθι ενός συμβιβασμού.

Ασφαλώς το πρόβλημα δεν είναι η μεταμόσχευση αυτή καθαυτή. Το πρόβλημα είναι ο ορισμός του θανάτου και η διαπίστωσή του, μετά την οποία παρέχεται η νομική δυνατότητα μεταθανάτιας λήψης οργά¬νων προς μεταμόσχευση, η οποία και αποτε¬λεί την κύρια πηγή προσφοράς οργάνων με τα σημερινά δεδομένα. Επειδή όμως τα μετά τον οριστικό θάνατο αφαιρούμε¬να όργανα δεν είναι πλέον κατάλ¬ληλα για μεταμόσχευση λόγω της μικρής πιθανότητος επιβίωσής τους, αναζητήθηκαν τρόποι αφαίρεσης των οργάνων σε προγενέστερο στάδιο κατά τη διαδικασία τού θανάτου. Με αυτό το σκεπτικό το 1968 τροποποιήθηκε η έννοια τού θανάτου από μία ad hoc επιτρο¬πή τού Harvard και δημι¬ουργήθηκε η έννοια τού εγκεφαλικού θανάτου (ΕΘ). Ο με νευρολογικά κριτήρια ορισμός τού θανάτου, ο οποίος σημειωτέον διευκόλυ¬νε τα μέγιστα την ανάπτυξη των μετα¬μοσχεύσεων, με την πάροδο του χρόνου υιοθετήθηκε κατά πλειοψηφία από την διεθνή ιατρική κοινότη¬τα και κατοχυρώθηκε νομοθετικά στις περισσότε¬ρες χώρες τού δυτικού κόσμου, της Ελλάδος συμπεριλαμβανομένης, ως ταυτόσημος με τον βιολογικό θάνατο του ατόμου. Σχεδόν αμέσως μετά την καθιέρωση του ΕΘ άρχισαν να εμφανί¬ζονται και οι πρώτες αμφισβητήσεις του, οι οποίες με την πάροδο του χρόνου έγιναν εντο¬νότερες και ιατρικά τεκμηριωμένες.

Ο βιολογικός θάνατος ενός σύνθετου οργανι¬σμού, όπως ο άνθρωπος, επέρχεται όταν χαθεί η απαρτιωτική ενότητα του οργανισμού, οπότε ο οργανισμός παύει να λειτουργεί ως σύνολο. Όσο υπάρχει η ενότητα αυτή, έστω και με εξω¬τερική υποβοήθηση κάποιων λειτουργιών, το άτομο δεν μπορεί να θεωρηθεί νεκρό. Τα δεδο¬μένα δείχνουν ότι ο εγκέφαλος δεν αποτε¬λεί το κριτικό όργανο από το οποίο εξαρ¬τάται η λειτουργία τού οργανισμού ως όλου και η καταστροφή του δεν συνεπάγεται την απώλεια τής λειτουρ¬γικής ενότητας του οργανισμού. Ο ρόλος τού εγκεφάλου είναι αυτός τού ρυθμιστού και λεπτού τροποποιητού σε μία ήδη υπάρχουσα λειτουργική ενότητα. Επομένως ο ΕΘ, που ορίζεται ως η οριστική απώλεια όλων των λειτουργιών ολόκληρου του εγκεφάλου, δεν συνοδεύεται κατ' ανάγκη από την απώλεια της απαρτιωτικής ενότητος τού οργανισμού και κατά συνέπεια δεν μπορεί να ταυτιστεί με τον βιολογικό θάνατο. Εξάλλου οι δοκιμασίες για τη διαπίστωση του ΕΘ δεν επιβε¬βαιώνουν ότι όλες οι κριτικές λειτουργίας τού εγκεφάλου απουσιάζουν. Ίσως η πλέον πειστική απόδειξη ότι ο εγκεφαλικά νεκρός δεν είναι και βιολογικά νεκρός, προέρχεται από τα περιστατικά εγκεφαλικά νεκρών εγκύων γυναικών, στις οποίες με την κατάλληλη υποστηρικτική αγωγή συνεχίζεται η κύηση για μεγάλο χρονικό διάστη¬μα. Το θεμελιώδες πρόβλημα είναι ότι ο ΕΘ έχει επιβληθεί στην κοινωνία, στηριζόμενος σε μία σαθρή επιχειρηματολογία, ότι δηλαδή ο ΕΘ εκπληρώνει τον ορισμό τού θανάτου ως μόνιμης παύσης της ενοποιητικής λειτουργίας τού οργανι-σμού ως όλου, παρά τη συντριπτική περί του αντιθέτου απόδειξη. Ο εγκεφαλικά νεκρός δεν είναι και βιολογικά νεκρός, είναι ένας βαρεία ασθενής με πρόγνωση θανάτου.

Σαράντα χρόνια μετά την καθιέρωση του ΕΘ η αμφισβήτησή του συνεχίζεται πιο έντονη και πιο ιατρικά τεκμηριωμένη και δεν είναι λίγοι οι ιατροί που τα τελευταία χρόνια εισηγούνται στα κείμενά τους την εγκατάλειψη του ΕΘ και του κανόνα του νεκρού δότου, που θεωρεί προϋπόθεση της αφαί¬ρεσης των οργάνων τον θάνατο του δότη. Αλλοι προτείνουν τον επαναπροσδιορισμό της έννοιας του θανάτου και άλλοι την αποσύνδεση της δωρεάς οργάνων από την προϋπόθεση του ΕΘ. Η μεγάλη έλλειψη μοσχευμάτων και η πίεση που ασκείται στον ΕΘ οδήγησαν στη δημιουργία πρωτο¬κόλλων λήψης οργά¬νων μετά την επέλευ¬ση καρδιακού θανά¬του, με στόχο την αύξηση της δεξα¬μενής των δοτών. Υποψήφιοι για τα πρωτόκολλα αυτά είναι ασθενείς με πνευμονική νόσο, μυοσκελετική νόσο και ασθενείς με σοβαρή και μη αναστρέψιμη εγκεφαλική κάκωση, που δεν πληρούν τα κριτή¬ρια του ΕΘ, και για τους οποίους έχει ληφθεί από τους θεράποντας ιατρούς απόφαση απόσυρσης της υποστηρικτικής τής ζωής τεχνολογίας. Οι ασθενείς αυτοί οδηγούνται στο χειρουργείο, όπου ο θεράπων ιατρός αποσυνδέει τον ασθενή από τον αναπνευστήρα, με αποτέλεσμα την παύση της καρδιακής λειτουργίας και της κυκλο-φορίας τού αίματος. Μετά από αναμονή 2-5 λεπτών ο ασθενής εξαγγέλλεται νεκρός και τότε η μεταμοσχευτική ομάδα εφαρμόζει καρδιοαναπνευστική υποστήριξη και προχωρεί στην αφαίρε¬ση των οργάνων. Κατά τους υποστηρικτές τών πρωτοκόλλων αυτών η αναμονή τών 2-5 λεπτών πιστοποιεί την οριστική παύση της καρδιακής λει¬τουργίας και κατ' επέκταση τον θάνατο του ασθενούς και έτσι εκπληρώνεται ο κανόνας τού νεκρού δότη. Παρά την υιοθέτησή τους, τα πρωτόκολλα αυτά δημιούργησαν ηθικά διλήμματα. Το χρονικό διάστημα των 2-5 λεπτών μετά την παύση της καρδιακής λειτουργίας δεν θεωρείται επαρκές για να θεωρηθεί η παύση της καρδιακής λειτουργίας ως μη αναστρέψιμη. Στην ιατρική βιβλιογραφία έχουν περιγραφεί περιπτώσεις ανά¬καμψης της καρδιακής λειτουργίας και μετά από 10 ή και περισσότερα λεπτά, ενώ υπάρχουν και σπάνιες περιπτώσεις αυτόματης ανάκαμψης, το λεγόμενο φαινόμενο του Λαζάρου. Επίσης είναι οξύμωρο να θεωρείται ότι μετά από 5 λεπτά η καρδιακή παύση είναι μη αναστρέψιμη, όταν η ίδια αυτή καρδιά μεταμοσχευμένη λειτουργεί κανονικά. Πολλές σύγχρονες ιατρικές δημοσιεύ¬σεις υποστηρίζουν ότι η επί 5λεπτον παύση της καρδιακής λειτουργίας δεν σηματοδοτεί και τον θάνατο του ατόμου. Δηλαδή τα άτομα αυτά κατά τον χρόνο αφαίρεσης των οργάνων τους δεν είναι βιολογικά νεκρά. Δυο πρόσφατες (2007) δημοσιεύσεις που αφορούν έρευνα σε παιδία¬τρους και φοιτητές πανεπιστημίου σχετικά με τη δωρεά οργάνων μετά τον καρδιακό θάνατο, δεί¬χνουν ότι η πλειονότητα των ερωτηθέντων παι¬διάτρων και φοιτητών δεν είναι καθόλου βέβαιη ότι τα άτομα αυτά, 5 λεπτά μετά την καρδιακή παύση, είναι νεκρά. Εξάλλου σε πρόσφατη δημοσίευση τον Ιούνιο του 2008 στο περιοδικό Medicine and Law, οι συγγραφείς μετά από έρευ¬να των πρωτοκόλλων δωρεάς μετά τον καρδιακό θάνατο και του νόμου περί ανθρωποκτονίας, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι στις περιπτώ¬σεις αυτές πιθανώς παραβιάζεται ο ποινικός νόμος περί ανθρωποκτονίας.

Ο καθηγητής παιδιατρικής στο πανεπιστήμιο της Alberta του Καναδά Ari Joffe σε πρόσφατο άρθρο του το 2007 γράφει: «Το ερώτημα δεν είναι αν οι δότες οργάνων είναι νεκροί, γιατί δεν είναι. Το ερώτημα είναι κατά πόσο μπορούν να αφαιρε¬θούν όργανα πριν από τον θάνατο, από ασθενείς τών οποίων η πρόγνωση είναι ο θάνατος και επομένως η αφαίρεση τών οργάνων τους θα είναι μία συνεισφέρουσα αιτία θανάτου. Η γνώμη μου είναι ότι αυτό αποτελεί την τρέχουσα πρακτική και αυτό ακριβώς πρέπει να συζητηθεί επειγόντως. Παραβιάζει η αφαίρεση οργάνων πριν από τον θάνατο το σεβασμό προς το πρόσωπο, χρησιμο¬ποιώντας το ως μέσο;». Την απάντηση καλούνται να τη δώσουν οι ιατροί, οι νομικοί, οι βιοηθικοί, οι θεολόγοι και ασφαλώς η Εκκλησία.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει εκφράσει επίσημη θέση για το ζήτημα αυτό. Όμως αρκετοί εκπρόσωποί της με τις θέσεις τους συντηρούν μία περιρρέουσα ατμόσφαιρα, που θέλει την Εκκλη¬σία να συμφωνεί απόλυτα με το θέμα του ΕΘ και των συναφών διαδικασιών. Κάτω από τις ογκού¬μενες αντιρρήσεις και αμφισβητήσεις, οι εμπλεκό¬μενοι φορείς καλούνται να επανεξετάσουν «την των πραγμάτων αλήθεια», η γνώση της οποίας ελευθερώνει τη σκέψη και οδηγεί σε «εν αγάπη» λύσεις στο καυτό θέμα τών μεταμοσχεύσεων.

________________________________


ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1) JOFFE ARI. The Neurological Determination of Death: What Does it Really Mean? Issues in Law and Medicine:2007, 23/2: 119-140.

2) JOFFE ARI. The Ethics of Donation and Transplantation: are definitions of death being distorted for organ transplantation? Philosophy, Ethics and Humanities in Medicine. 2007, 2:18.

3) WHETSTINE LESLIE. Bench-to-bedside review: When is dead really dead-on the legimacy of using neurologic criteria to detemine death. Critical Care. 2007, 11/2:208.

4) TRUOG ROBERT. Brain Death-Too Flawed to Endure, Too Ingrained to Abandon. J. Of Law, Medicine and Ethics. Symposium, Summer 2007, 35/2:273-281.

5) TRUOG ROBERT. The Dead Donor Rule and Organ Trans-plantion. N. Eng J Med 2008, 359/7:674-678.

6) EVANS DW. Seeking and ethnical and legal way of Procuring transplantable organs from the dying without futher attempts to redyfine human death. Philosophy, Ethics and Humanities in Medicine. 2007, 2:11.

7) VERHEIJOE J, RADY M, McGREGOR J. End of life organ donation for transplantation: Stretching the ethical and legal boundaries of medical practice in society. Crit Care Med 2008, 36/4:1364-65.

8) VEATCH RM. Donating Hearts after Cardiac Death-Reversing the Irreversible N Eng J Med 2008, 359/7:672-73.

9) VERHEIJOE J, RADY M, McGREGOR J. Recovery of transplantable organs after cardiac or circulatory death: Tranforming the paradigm for the ethics of organ donation. Philosophy, Ethics and Humanities in Medicine. 2007, 2:8.

10) McGREGOR J, VERHEIJOE J, RADY M. Do donation after cardiac death protocols violate criminal homicide statutes? Med Law 2008, 27/2:241-257.

11) BERNAT J. The boundaries of organ donation after circulatory death. The N Eng J Med 2008, 359/7: 669-71.

12) JOFFE ARI, ANTON NR, DECAEN AR. Survey of Pediatricians opinion on donation after cardiac death: are the donors dead? Pediatrics 2008, 122/5: 967-74.

13) JOFFE ARI, BYRNER, ANTON NR, DeCACN AR. Donation after cardiac death: a survey of university student opinions on death and donation. Intensive Care Med. 2008, (Epul aheald of print)

14) CRIPPEN D. Donation after cardiac death: should we fear the reaper? Crit Care Med 2008 36/4: 1363-4.

15) ΛΥΝΤΕΡΗΣ ΧΡ. Το Ποινικό Δίκαιο των Μεταμοσχεύσεων. Εκδόσεις Α. Σακκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2004, σ. 312


(Πηγή: «Η ΔΡΑΣΙΣ ΜΑΣ», Απρίλιος 2009)

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ΚΥΡΙΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ Ο ΘΕΟΣ

Πρωτοπρεσβύτερος Θεόδωρος Ζήσης

Ο ολισθηρός ορισμός του θανάτου


"Με τη μεγάλη πρόοδο που έχει επιτελεστεί στην τεχνολογία υποστήριξης της ζωής και στην μεταμόσχευση οργάνων, οι νεκροί σήμερα έχουν πραγματικά πολλή 'πρωτεΐνη' να μας προσφέρουν -- υπό τη μορφή οργάνων και μελών. Είμαστε οι 'Νεο-κανίβαλοι.'"
Kathleen Stein, Περιοδικό Omni. 22
Ορισμοί του θανάτου

Τα βάθη των ανεξερεύνητων νερών στα οποία ορμήσαμε, υποδεικνύονται από το γεγονός ότι ούτε οι λέξεις "ζωή" και "θάνατος" έχουν πλέον σταθερή σημασία.

Ο όρος "θάνατος" παραδοσιακά και λογικά σήμαινε την ολική και μη αναστρέψιμη παύση της αναπνοής και της κυκλοφορίας. Το Νοσοκομείο Loma Linda Hospital και άλλες ιατρικές ομάδες θα ήθελαν τώρα να δημιουργήσουν ένα νέο ορισμό, σύμφωνα με τον οποίο ανθρώπινες υπάρξεις που αναπνέουν και έχουν χτύπο καρδιάς θα διατηρούνται με μόνο σκοπό τη λεηλασία των οργάνων τους, και ωστόσο θα χαρακτηρίζονται 'νεκρές'.

Αυτός ο νέος ορισμός, που συνήθως καλείται 'εγκεφαλικός θάνατος', είναι η "...μη αναστρέψιμη παύση όλων των λειτουργιών ολόκληρου του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφαλικού στελέχους", και χρησιμοποιείται "όταν οι αναπνευστικές συσκευές και άλλες θεραπείες κάνουν το παραδοσιακό πρότυπο αναξιόπιστο."

Οι "Νέοι Νεονεκροί"

Το Νοσοκομείο Loma Linda, άλλα υγειονομικά ιδρύματα και πολλοί ηγετικοί 'βιοηθικολόγοι' μπορούν τώρα να δικαιολογήσουν τον επαναχαρακτηρισμό των νεογνών με ανεγκεφαλία και άλλων νηπίων που αναπνέουν και οι καρδιές τους χτυπούν ως "νεκρών". Συνεπώς, δεν υπάρχει απολύτως κανείς λόγος και οι ενήλικες που βρίσκονται σε κώμα και οι οποίοι ανταποκρίνονται σε αυτή την περιγραφή να μην ενταχθούν στη μοίρα των 'νέων μη ζώντων'.

Οι δυνατότητες χρήσης νέας γλώσσας και παραπλανητικών εκφράσεων στο νέο αυτό πεδίο είναι σχεδόν απεριόριστες.

Σε ένα άρθρο με κωμικό τίτλο "Προτάσεις ένταξης των νεκρών στην έρευνα", ο Jim Detjen προτείνει τους εξής νέους 'ορισμούς': 23

Νεονεκρός: Σώμα που διατηρείται τεχνητώς στη ζωή από συστήματα διατήρησης της ζωής για να χρησιμοποιηθεί για φαρμακευτικές έρευνες, ανάπτυξη νέων χειρουργικών τεχνικών, εξάσκηση νέων χειρούργων και ως χώρος αποθήκευσης αίματος και οργάνων.

Νεονεκροτομεία: Χώροι αποθήκευσης των σωμάτων των εγκεφαλικώς νεκρών διότι τέτοιοι χώροι αποθήκευσης θα έλυναν το δίλημμα της αποθήκευσης ορισμένων οργάνων έξω από τα σώματα."

Ο Willard Gaylin, πρώην πρόεδρος του Ινστιτούτου της Κοινωνίας, της Ηθικής και των Επιστημών της Ζωής ("Hastings Institute"), θα ήθελε να δει τους ενήλικες που βρίσκονται σε κώμα ("νεονεκρούς") στοιβαγμένους σε ειδικούς χώρους ("βιοκαταστήματα" - "bioemporiums") με σκοπό την λήψη οργάνων και τον πειραματισμό σε ζώντα οργανισμό. 24

Ένας άλλος συγγραφέας περιγράφει τους στόχους του Gaylin: "Θα μπορούσαν να προκληθούν διάφορες ασθένειες στους νεονεκρούς, και να δοκιμαστούν διάφορες θεραπείες, και έτσι θα προστατεύονταν οι ζώντες ασθενείς από το να γίνουν "πειραματόζωα" σε πειραματικές επεμβάσεις και θεραπείες... Οι νεονεκροί θα μπορούσαν να παρέχουν σταθερή πηγή αίματος, εφ' όσον θα μπορούσαν να υποβάλλονται τακτικά σε αφαίμαξη... Θα ήταν δυνατή η λήψη μυελού των οστών, χόνδρων και δέρματος, καθώς και η κατασκευή ορμονών, αντιτοξινών και αντισωμάτων στους νεονεκρούς... Για να γίνει αυτό, σημειώνει [ο Gaylin], θα πρέπει να δεχθούμε την έννοια "υπόστασης προσώπου" ως διαφορετική της έννοιας "ύπαρξης ζωής" για τους ενήλικες, όπως κάνουμε τώρα με τα έμβρυα." 24

Ίσως ο Dr. Robin Cook ήταν επηρεασμένος από την τρομακτική φύση των απόψεων του Gaylin όταν έγραψε το ιατρικό του μπεστ-σέλλερ θρίλερ "Κώμα".

Η εκπρόσωπος του Αμερικανικού Συμβουλίου Ασφάλειας Ζωής Ronna Klingenberg έχει δηλώσει ότι το 2000 η χώρα θα διαθέτει αφθονία "νεονεκρών" γιατί θα έχουμε δικαίωμα να πωλούμε τα όργανά μας όταν πεθάνουμε έτσι ώστε να παράγουμε χρήματα για να διασκεδάζουμε πιο πολύ στη ζωή τώρα. Είπε επίσης ότι σύντομα οι άνθρωποι θα έχουν δικαίωμα να "διαλέξουν ανώδυνο θάνατο με άφθονη χρήση ηρωίνης και τεχνικών ελέγχου του νου" και ότι τα ταξιδιωτικά γραφεία θα προσφέρουν "περιπετειώδεις θανάτους". Αυτό σημαίνει ανθρώπους που θα αυτοκτονούσαν ηρωικά σε ένα εντυπωσιακά στημένο σκηνικό. Τέτοια σενάρια θα σχεδιάζονταν από ένα "μηχανικό μελέτης του στυλ ζωής." 25


ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

[22] Kathleen Stein. "Last Rights." Omni Magazine, Σεπτέμβριος 1987, σελίδα 34.

[23] Jim Detjen. "Proposals to Enlist the Dead in Research". Philadelphia Enquirer, 12 Αυγούστου 1986.

[24] "Fetuses in War Testing", Mother Jones, Ιούνιος 1977, σελίδα 5.

[25] William Lambdin. Doublespeak Dictionary. Los Angeles: Pinnacle Books, 1979., σελίδα 174.
(Πηγή: ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΓΕΝΝΗΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ)

Περί μεταμοσχεύσεων ανθρωπίνων οργάνων

Γέροντας Παϊσιος ο Αγιορείτης

Η «εικαζομένη συναίνεση»
Σεβασμ. Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεο
Οι μεταμοσχεύσεις είναι μια σύγχρονη τακτική που προωθείται από το Κράτος και από τους ειδικούς ιατρούς για να αντικατασταθούν διάφορα προβληματικά όργανα του ανθρωπίνου σώματος, προκειμένου να επιβιώση ο άνθρωπος περισσότερο χρόνο πάνω στην γη.
Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας τής Ελλάδος, ως προς τις μεταμοσχεύσεις από φερομένους ως νεκρούς δότες, έθεσε τρεις απαραίτητες προϋποθέσεις, ήτοι την πιστοποίηση του θανάτου, την ελεύθερη συγκατάθεση των δοτών ή των συγγενών και την μη εμπορευματοποίηση των μοσχευμάτων. Βέβαια και οι τρεις αυτές προϋποθέσεις στην πράξη υπονομεύονται, αφού υπάρχει μεγάλος προβληματισμός για την ταύτιση του εγκεφαλικού θανάτου με τον βιολογικό θάνατο, για τον όλο και περισσότερο περιορισμό τής ελευθερίας τών δοτών και για διάφορες άλλες πρακτικές, όπως τα μεγάλα χρηματικά ποσά που απαιτούνται για τις μεταμοσχεύσεις, οπότε οι «έχοντες και κατέχοντες» ωφελούνται κυρίως από τις μεταμοσχεύσεις.

Πάντως, όταν για την λήψη τών οργάνων τού ανθρωπίνου σώματος ετέθη ως κριτήριο ο βιολογικός θάνατος που τον συνέδεσαν με την νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους, ήταν επόμενο να εγερθούν πολλά ερωτήματα για το μυστήριο του θανάτου, από πλευράς ψυχολογικής, φιλοσοφικής και κυρίως θεολογικής. Η επιστήμη δεν μπορεί να επιλύση ζητήματα που άπτονται άλλων παραμέτρων και για τα οποία ασχολείται η θεολογία, όπως είναι το μυστήριο του θανάτου.

Η απροθυμία τών ανθρώπων στην Ελλάδα να γίνουν δότες οργάνων, όταν βρεθούν σε κατάσταση «εγκεφαλικού θανάτου», οδήγησε το Κράτος να εξετάση το ενδεχόμενο να προβή στην θέσπιση της λεγόμενης «εικαζομένης συναίνεσης», που παραβιάζει την ελευθερία τού ανθρώπου.

Σε νομοσχέδιο που ετοιμάζεται περιλαμβάνεται και το άρθρο: «Κάθε πολίτης θεωρείται δυνητικός δότης ιστών ή οργάνων, σύμφωνα με τους όρους τής κειμένης νομοθεσίας, εκτός εάν έχει δηλώσει ο ίδιος ή οι ασκούντες την επιμέλειά του ή οι νόμιμοι συμπαραστάτες του την σχετική άρνησή του».
Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι εάν ένας πολίτης ή εκείνοι που ασκούν την επιμέλεια ενός ανηλίκου δεν έχουν δηλώσει ότι δεν επιθυμούν να γίνουν δότες οργάνων, τότε αυτός θεωρείται ότι συναινεί, εάν βρεθή στην κατάσταση του «εγκεφαλικά νεκρού» και έτσι μπορούν οι ιατροί των μεταμοσχευτικών ομάδων να λαμβάνουν τα όργανα και στην συνέχεια να τον αποσωληνώνουν, οπότε επέρχεται ο θάνατος.

Με την εισαγωγή τέτοιου νόμου υπονομεύεται πλήρως η ελευθερία τού ανθρώπου. Αν αυτή η «εικαζομένη συναίνεση» εφαρμοσθή και σε άλλα θέματα, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι θα ζήσουμε σε μια κοινωνία ανευλευθερίας και υποδούλωσης του ανθρώπου. Όποιος δεν έχει εκφρασθή αρνητικά για κάτι δημοσίως, θα σημαίνη ότι συγκατατίθεται, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πολλά προβλήματα για την ζωή του και την συμπεριφορά του στην κοινωνία.

Η «εικαζομένη συναίνεση» βεβαιώνει την υποδούλωση του ανθρώπου σε ιδεολογίες, συστήματα, ασφαλιστικές εταιρείες, ποικίλες εκμεταλλεύσεις, εγκλήματα και όλες τις εκδηλώσεις μιας απάνθρωπης κοινωνίας. Γι’ αυτό και δεν μπορούμε να δεχθούμε την πρακτική τής «εικαζομένης συναίνεσης», που δίδει το δικαίωμα σε μερικούς να λαμβάνουν όργανα από το ανθρώπινο σώμα, χωρίς την συγκατάθεση του ανθρώπου, πριν εξέλθη η ψυχή από το σώμα. Άλλωστε, θεολογικά δεν μπορούμε να αποδεχθούμε ύπαρξη ζωής στον άνθρωπο, έστω και υποτυπώδους, χωρίς ψυχή.

(Πηγή: «Εκκλησιαστική Παρέμβαση», Νοέμβριος 2008)

Εγκεφαλικός θάνατος, Επιστημονική θεώρηση

Σεραφείμ Νανάς, Αναπλ. Καθηγητής Εντατικής Θεραπείας Παν/μίου Αθηνών

Εγκεφαλικός θάνατος η άλλη θέση
(Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής Παν/μίου Αθηνών)

Αληθεύοντες εν αγάπη: Για τον εγκεφαλικό θάνατο και τη δωρεά οργάνων μετά από καρδιακό θάνατο
Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Αμ. Επ. Καθηγητού Χειρουργικής, Διευθυντού Χειρουργικής ΕΣΥ

Το θέμα των μεταμοσχεύσεων είναι ένα πολύ λεπτό και ευαίσθητο ιατρό-κοινωνικό ζήτημα με ηθι¬κές και θεολογικές προεκτάσεις. Η προσέγγισή του απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και ευαισθησία και πρέ¬πει να γίνεται με αγάπη και συμπάθεια προς όλους εκείνους, που η περαιτέρω επιβίωσή τους εξαρτάται από τη μεταμόσχευση ενός συμπαγούς οργάνου (νεφρός, ήπαρ, καρδιά, πνεύμονας) και προς όλους εκείνους, οι οποίοι έχουν ήδη μεταμοσχευθεί. Όμως η «εν αγάπη» προσέγγιση του ζητήματος δεν μπορεί να αγνοεί ή και σκόπιμα να παραβλέπει την «των πραγμάτων αλήθεια», γιατί τότε η αγάπη κατα¬ντά το άλλοθι ενός συμβιβασμού.

Ασφαλώς το πρόβλημα δεν είναι η μεταμόσχευση αυτή καθαυτή. Το πρόβλημα είναι ο ορισμός του θανάτου και η διαπίστωσή του, μετά την οποία παρέχεται η νομική δυνατότητα μεταθανάτιας λήψης οργά¬νων προς μεταμόσχευση, η οποία και αποτε¬λεί την κύρια πηγή προσφοράς οργάνων με τα σημερινά δεδομένα. Επειδή όμως τα μετά τον οριστικό θάνατο αφαιρούμε¬να όργανα δεν είναι πλέον κατάλ¬ληλα για μεταμόσχευση λόγω της μικρής πιθανότητος επιβίωσής τους, αναζητήθηκαν τρόποι αφαίρεσης των οργάνων σε προγενέστερο στάδιο κατά τη διαδικασία τού θανάτου. Με αυτό το σκεπτικό το 1968 τροποποιήθηκε η έννοια τού θανάτου από μία ad hoc επιτρο¬πή τού Harvard και δημι¬ουργήθηκε η έννοια τού εγκεφαλικού θανάτου (ΕΘ). Ο με νευρολογικά κριτήρια ορισμός τού θανάτου, ο οποίος σημειωτέον διευκόλυ¬νε τα μέγιστα την ανάπτυξη των μετα¬μοσχεύσεων, με την πάροδο του χρόνου υιοθετήθηκε κατά πλειοψηφία από την διεθνή ιατρική κοινότη¬τα και κατοχυρώθηκε νομοθετικά στις περισσότε¬ρες χώρες τού δυτικού κόσμου, της Ελλάδος συμπεριλαμβανομένης, ως ταυτόσημος με τον βιολογικό θάνατο του ατόμου. Σχεδόν αμέσως μετά την καθιέρωση του ΕΘ άρχισαν να εμφανί¬ζονται και οι πρώτες αμφισβητήσεις του, οι οποίες με την πάροδο του χρόνου έγιναν εντο¬νότερες και ιατρικά τεκμηριωμένες.

Ο βιολογικός θάνατος ενός σύνθετου οργανι¬σμού, όπως ο άνθρωπος, επέρχεται όταν χαθεί η απαρτιωτική ενότητα του οργανισμού, οπότε ο οργανισμός παύει να λειτουργεί ως σύνολο. Όσο υπάρχει η ενότητα αυτή, έστω και με εξω¬τερική υποβοήθηση κάποιων λειτουργιών, το άτομο δεν μπορεί να θεωρηθεί νεκρό. Τα δεδο¬μένα δείχνουν ότι ο εγκέφαλος δεν αποτε¬λεί το κριτικό όργανο από το οποίο εξαρ¬τάται η λειτουργία τού οργανισμού ως όλου και η καταστροφή του δεν συνεπάγεται την απώλεια τής λειτουρ¬γικής ενότητας του οργανισμού. Ο ρόλος τού εγκεφάλου είναι αυτός τού ρυθμιστού και λεπτού τροποποιητού σε μία ήδη υπάρχουσα λειτουργική ενότητα. Επομένως ο ΕΘ, που ορίζεται ως η οριστική απώλεια όλων των λειτουργιών ολόκληρου του εγκεφάλου, δεν συνοδεύεται κατ' ανάγκη από την απώλεια της απαρτιωτικής ενότητος τού οργανισμού και κατά συνέπεια δεν μπορεί να ταυτιστεί με τον βιολογικό θάνατο. Εξάλλου οι δοκιμασίες για τη διαπίστωση του ΕΘ δεν επιβε¬βαιώνουν ότι όλες οι κριτικές λειτουργίας τού εγκεφάλου απουσιάζουν. Ίσως η πλέον πειστική απόδειξη ότι ο εγκεφαλικά νεκρός δεν είναι και βιολογικά νεκρός, προέρχεται από τα περιστατικά εγκεφαλικά νεκρών εγκύων γυναικών, στις οποίες με την κατάλληλη υποστηρικτική αγωγή συνεχίζεται η κύηση για μεγάλο χρονικό διάστη¬μα. Το θεμελιώδες πρόβλημα είναι ότι ο ΕΘ έχει επιβληθεί στην κοινωνία, στηριζόμενος σε μία σαθρή επιχειρηματολογία, ότι δηλαδή ο ΕΘ εκπληρώνει τον ορισμό τού θανάτου ως μόνιμης παύσης της ενοποιητικής λειτουργίας τού οργανι-σμού ως όλου, παρά τη συντριπτική περί του αντιθέτου απόδειξη. Ο εγκεφαλικά νεκρός δεν είναι και βιολογικά νεκρός, είναι ένας βαρεία ασθενής με πρόγνωση θανάτου.

Σαράντα χρόνια μετά την καθιέρωση του ΕΘ η αμφισβήτησή του συνεχίζεται πιο έντονη και πιο ιατρικά τεκμηριωμένη και δεν είναι λίγοι οι ιατροί που τα τελευταία χρόνια εισηγούνται στα κείμενά τους την εγκατάλειψη του ΕΘ και του κανόνα του νεκρού δότου, που θεωρεί προϋπόθεση της αφαί¬ρεσης των οργάνων τον θάνατο του δότη. Αλλοι προτείνουν τον επαναπροσδιορισμό της έννοιας του θανάτου και άλλοι την αποσύνδεση της δωρεάς οργάνων από την προϋπόθεση του ΕΘ. Η μεγάλη έλλειψη μοσχευμάτων και η πίεση που ασκείται στον ΕΘ οδήγησαν στη δημιουργία πρωτο¬κόλλων λήψης οργά¬νων μετά την επέλευ¬ση καρδιακού θανά¬του, με στόχο την αύξηση της δεξα¬μενής των δοτών. Υποψήφιοι για τα πρωτόκολλα αυτά είναι ασθενείς με πνευμονική νόσο, μυοσκελετική νόσο και ασθενείς με σοβαρή και μη αναστρέψιμη εγκεφαλική κάκωση, που δεν πληρούν τα κριτή¬ρια του ΕΘ, και για τους οποίους έχει ληφθεί από τους θεράποντας ιατρούς απόφαση απόσυρσης της υποστηρικτικής τής ζωής τεχνολογίας. Οι ασθενείς αυτοί οδηγούνται στο χειρουργείο, όπου ο θεράπων ιατρός αποσυνδέει τον ασθενή από τον αναπνευστήρα, με αποτέλεσμα την παύση της καρδιακής λειτουργίας και της κυκλο-φορίας τού αίματος. Μετά από αναμονή 2-5 λεπτών ο ασθενής εξαγγέλλεται νεκρός και τότε η μεταμοσχευτική ομάδα εφαρμόζει καρδιοαναπνευστική υποστήριξη και προχωρεί στην αφαίρε¬ση των οργάνων. Κατά τους υποστηρικτές τών πρωτοκόλλων αυτών η αναμονή τών 2-5 λεπτών πιστοποιεί την οριστική παύση της καρδιακής λει¬τουργίας και κατ' επέκταση τον θάνατο του ασθενούς και έτσι εκπληρώνεται ο κανόνας τού νεκρού δότη. Παρά την υιοθέτησή τους, τα πρωτόκολλα αυτά δημιούργησαν ηθικά διλήμματα. Το χρονικό διάστημα των 2-5 λεπτών μετά την παύση της καρδιακής λειτουργίας δεν θεωρείται επαρκές για να θεωρηθεί η παύση της καρδιακής λειτουργίας ως μη αναστρέψιμη. Στην ιατρική βιβλιογραφία έχουν περιγραφεί περιπτώσεις ανά¬καμψης της καρδιακής λειτουργίας και μετά από 10 ή και περισσότερα λεπτά, ενώ υπάρχουν και σπάνιες περιπτώσεις αυτόματης ανάκαμψης, το λεγόμενο φαινόμενο του Λαζάρου. Επίσης είναι οξύμωρο να θεωρείται ότι μετά από 5 λεπτά η καρδιακή παύση είναι μη αναστρέψιμη, όταν η ίδια αυτή καρδιά μεταμοσχευμένη λειτουργεί κανονικά. Πολλές σύγχρονες ιατρικές δημοσιεύ¬σεις υποστηρίζουν ότι η επί 5λεπτον παύση της καρδιακής λειτουργίας δεν σηματοδοτεί και τον θάνατο του ατόμου. Δηλαδή τα άτομα αυτά κατά τον χρόνο αφαίρεσης των οργάνων τους δεν είναι βιολογικά νεκρά. Δυο πρόσφατες (2007) δημοσιεύσεις που αφορούν έρευνα σε παιδία¬τρους και φοιτητές πανεπιστημίου σχετικά με τη δωρεά οργάνων μετά τον καρδιακό θάνατο, δεί¬χνουν ότι η πλειονότητα των ερωτηθέντων παι¬διάτρων και φοιτητών δεν είναι καθόλου βέβαιη ότι τα άτομα αυτά, 5 λεπτά μετά την καρδιακή παύση, είναι νεκρά. Εξάλλου σε πρόσφατη δημοσίευση τον Ιούνιο του 2008 στο περιοδικό Medicine and Law, οι συγγραφείς μετά από έρευ¬να των πρωτοκόλλων δωρεάς μετά τον καρδιακό θάνατο και του νόμου περί ανθρωποκτονίας, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι στις περιπτώ¬σεις αυτές πιθανώς παραβιάζεται ο ποινικός νόμος περί ανθρωποκτονίας.

Ο καθηγητής παιδιατρικής στο πανεπιστήμιο της Alberta του Καναδά Ari Joffe σε πρόσφατο άρθρο του το 2007 γράφει: «Το ερώτημα δεν είναι αν οι δότες οργάνων είναι νεκροί, γιατί δεν είναι. Το ερώτημα είναι κατά πόσο μπορούν να αφαιρε¬θούν όργανα πριν από τον θάνατο, από ασθενείς τών οποίων η πρόγνωση είναι ο θάνατος και επομένως η αφαίρεση τών οργάνων τους θα είναι μία συνεισφέρουσα αιτία θανάτου. Η γνώμη μου είναι ότι αυτό αποτελεί την τρέχουσα πρακτική και αυτό ακριβώς πρέπει να συζητηθεί επειγόντως. Παραβιάζει η αφαίρεση οργάνων πριν από τον θάνατο το σεβασμό προς το πρόσωπο, χρησιμο¬ποιώντας το ως μέσο;». Την απάντηση καλούνται να τη δώσουν οι ιατροί, οι νομικοί, οι βιοηθικοί, οι θεολόγοι και ασφαλώς η Εκκλησία.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει εκφράσει επίσημη θέση για το ζήτημα αυτό. Όμως αρκετοί εκπρόσωποί της με τις θέσεις τους συντηρούν μία περιρρέουσα ατμόσφαιρα, που θέλει την Εκκλη¬σία να συμφωνεί απόλυτα με το θέμα του ΕΘ και των συναφών διαδικασιών. Κάτω από τις ογκού¬μενες αντιρρήσεις και αμφισβητήσεις, οι εμπλεκό¬μενοι φορείς καλούνται να επανεξετάσουν «την των πραγμάτων αλήθεια», η γνώση της οποίας ελευθερώνει τη σκέψη και οδηγεί σε «εν αγάπη» λύσεις στο καυτό θέμα τών μεταμοσχεύσεων.

________________________________


ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1) JOFFE ARI. The Neurological Determination of Death: What Does it Really Mean? Issues in Law and Medicine:2007, 23/2: 119-140.

2) JOFFE ARI. The Ethics of Donation and Transplantation: are definitions of death being distorted for organ transplantation? Philosophy, Ethics and Humanities in Medicine. 2007, 2:18.

3) WHETSTINE LESLIE. Bench-to-bedside review: When is dead really dead-on the legimacy of using neurologic criteria to detemine death. Critical Care. 2007, 11/2:208.

4) TRUOG ROBERT. Brain Death-Too Flawed to Endure, Too Ingrained to Abandon. J. Of Law, Medicine and Ethics. Symposium, Summer 2007, 35/2:273-281.

5) TRUOG ROBERT. The Dead Donor Rule and Organ Trans-plantion. N. Eng J Med 2008, 359/7:674-678.

6) EVANS DW. Seeking and ethnical and legal way of Procuring transplantable organs from the dying without futher attempts to redyfine human death. Philosophy, Ethics and Humanities in Medicine. 2007, 2:11.

7) VERHEIJOE J, RADY M, McGREGOR J. End of life organ donation for transplantation: Stretching the ethical and legal boundaries of medical practice in society. Crit Care Med 2008, 36/4:1364-65.

8) VEATCH RM. Donating Hearts after Cardiac Death-Reversing the Irreversible N Eng J Med 2008, 359/7:672-73.

9) VERHEIJOE J, RADY M, McGREGOR J. Recovery of transplantable organs after cardiac or circulatory death: Tranforming the paradigm for the ethics of organ donation. Philosophy, Ethics and Humanities in Medicine. 2007, 2:8.

10) McGREGOR J, VERHEIJOE J, RADY M. Do donation after cardiac death protocols violate criminal homicide statutes? Med Law 2008, 27/2:241-257.

11) BERNAT J. The boundaries of organ donation after circulatory death. The N Eng J Med 2008, 359/7: 669-71.

12) JOFFE ARI, ANTON NR, DECAEN AR. Survey of Pediatricians opinion on donation after cardiac death: are the donors dead? Pediatrics 2008, 122/5: 967-74.

13) JOFFE ARI, BYRNER, ANTON NR, DeCACN AR. Donation after cardiac death: a survey of university student opinions on death and donation. Intensive Care Med. 2008, (Epul aheald of print)

14) CRIPPEN D. Donation after cardiac death: should we fear the reaper? Crit Care Med 2008 36/4: 1363-4.

15) ΛΥΝΤΕΡΗΣ ΧΡ. Το Ποινικό Δίκαιο των Μεταμοσχεύσεων. Εκδόσεις Α. Σακκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2004, σ. 312

Κριτική στο βιβλίο του αρχ. Νικ. Χατζηνικολάου με τίτλο 'Ελεύθεροι από το γονιδίωμα" (π. Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος)

Βιοηθικές επισημάνσεις στο έργο  περί κατασκευής του ανθρώπου

Δημήτριος Δημητρακόπουλος

Ημερίδα προς τιμήν του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης

Επισημάνσεις για τον εγκεφαλικό θάνατο στο έργο Περί κατασκευής του ανθρώπου του αγίου Γρηγορίου Νύσσης

«Εγκεφαλικός θάνατος»: θα πρέπει να αναθεωρηθεί;
(K. Γ. Kαρακατσάνης, Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)

Μεταμοσχεύσεις ανθρωπίνων οργάνων και «εγκεφαλικός θάνατος»

K. Γ. Kαρακατσάνης, Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή,
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Νεοϊησουιτισμός & Ψευτοαγαπισμός π. Κων. Στρατηγόπουλος


Νεοβαρλααμισμός π. Κων. Στρατηγόπουλος



ΠΑΤΗΡ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΛΥΒΑΣ 'ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ' 1994